Ο κλάδος των logistics αφορά τα στάδια που προηγούνται της παραγωγής ενός προϊόντος, αλλά και τα αμέσως επόμενα που το οδηγούν μέχρι το σημείο της τελικής κατανάλωσής του. Στα logistics περιλαμβάνονται λοιπόν, οι διαδικασίες της αποθήκευσης των πρώτων υλών και των ετοίμων προϊόντων, της οργάνωσης και ελέγχου των αποθεμάτων, της επικόλλησης ετικετών, της συσκευασίας, της προετοιμασίας και δρομολόγησης των παραγγελιών, καθώς και της διανομής τους προς τον τελικό πελάτη.
Το σύνολο αυτών των διαδικασιών αποτελούν βασικό μέρος για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων, οι οποίες και καταναλώνουν χρόνο, χρήμα και εργατικό δυναμικό για την κάλυψή τους με τρόπο που να διασφαλίζει την παράδοση πρώτων υλών και εμπορευμάτων στις κατάλληλες ποσότητες, την καλύτερη δυνατή ποιότητα και βάσει των χρονικών αναγκών των ιδίων ή/και των πελατών τους. Για το λόγο αυτό άλλωστε, έχουν εμφανιστεί και στην ελληνική αγορά μία σειρά από εταιρείες logistics που αναλαμβάνουν ακριβώς αυτή τη δουλειά, προσφέροντας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για κάθε εταιρεία, σε συνδυασμό με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, που θα περιορίζει του πόρους που μέχρι τότε διέθετε για την υλοποίησή της.
Η επιρροή της ύφεσης στην Ελληνική αγορά
Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη των υπηρεσιών Logistics είχε αρχίσει να ακολουθεί εντυπωσιακά ανοδικούς ρυθμούς μέχρι και το 2008, όμως το ξέσπασμα της κρίσης περιόρισε το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο της χώρας, μειώνοντας παράλληλα την εγχώρια παραγωγή, γεγονός που επηρέασε με τη σειρά του μεταφορικό έργο και τον τομέα των logistics. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Hellastat, η κάμψη του κλάδου έφθασε ακόμη και το –8% το 2011 και αφορούσε κατά κύριο λόγο, τις εταιρείες που συνεργάζονται με επιχειρήσεις στους τομείς με τα μεγαλύτερα προβλήματα από την οικονομική κρίση, όπως η λιανική πώληση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών.
Η Ελλάδα στο παγκόσμιο… περιθώριο
H ανάγκη ενίσχυσης του κλάδου των logistics στην Ελλάδα, επιβεβαιώνεται και από την πρόσφατη μελέτη «Connecting to Compete» της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία αξιολογώντας 155 χώρες σε όλο τον κόσμο, με κριτήριο την απόδοση του εθνικού συστήματος logistics για το 2014, εμφανίζει την Ελλάδα περίπου ως «φτωχό συγγενή» αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, κατατάσσοντας την στη 69η θέση, όσον αφορά το δείκτη Logistics Performance Index. Το μέγεθος του προβλήματος για την Ελλάδα μάλιστα αναδεικνύεται ακόμη καλύτερα, αν αναλογιστεί κανείς πως μόλις το 2007, η σχετική κατάταξη έφερνε την Ελλάδα στην 29η θέση, περίπου όπου βρίσκεται σήμερα η Τουρκία (27η), η οποία και καταλαμβάνει την πρωτοκαθεδρία στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Κι όλα αυτά δε, την ώρα που ο κλάδος στην Ελλάδα εμφανίζει σημαντική δυναμική ανάπτυξης, αφού το ποσοστό χρήσης υπηρεσιών logistics στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα χαμηλό και δεν ξεπερνά το 23%, όταν ο μέσο ευρωπαϊκός όρος βρίσκεται κοντά στο 50%.
H Ελλάδα διαμετακομιστικό κέντρο των Βαλκανίων
H πτωτική τάση του κλάδου των logistics, σε συνδυασμό με τα τεράστια περιθώρια ανάπτυξης και την δυνατότητα απόκτησης μεγάλων εσόδων για τη χώρα, έχουν οδηγήσει την κυβέρνηση στη δημιουργία μιας συγκεκριμένης στρατηγικής για την προώθηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, η οποία και έχει ως στόχο να μετατρέψει την Ελλάδα σε διαμετακομιστικό κέντρο των Βαλκανίων. Για την υλοποίηση αυτού του «master plan» μάλιστα ανασυγκροτήθηκε -έπειτα από σχετική απόφαση του Υπουργείου Ανάπτυξης, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων- μια ειδική «Μόνιμη Επιτροπή Logistics για τη διερεύνηση, εισήγηση και κατάρτιση προτάσεων στα πλαίσια της νέας στρατηγικής». Πιο συγκεκριμένα, κεντρικές δράσεις της Επιτροπής θα είναι η διατύπωση προτάσεων για την ανάπτυξη των υφιστάμενων υποδομών, με έμφαση στους οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες, η διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών για την ίδρυση και λειτουργία εκσυγχρονισμένων εμπορευματικών κέντρων και πάρκων και η δρομολόγηση πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών για την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.
Το ΕΣΠΑ και ο στόχος των 2,2 δισ. ευρώ ως το 2020
Hεπιτροπή των logistics φαίνεται να έχει ήδη διακρίνει τη δυνατότητα ένταξης μέρος του εθνικού σχεδίου στο πρόγραμμα του ΕΣΠΑ, προτείνοντας την ένταξη των υποδομών και των μηχανημάτων που αφορούν τον κλάδο, στην κατηγορία των επιλέξιμων δαπανών από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, γεγονός που είναι ικανό να εξασφαλίσει τη χρηματοδότησή τους.
Γενικότερα πάντως, ο στόχος της ελληνικής κυβέρνησης, είναι οι προτεινόμενες δράσεις να οδηγήσουν σε ένα διπλασιασμό του μεγέθους της εγχώριας εφοδιαστικής αλυσίδας, με τον άμεσο τζίρο να φθάνει εντός της επόμενης 6ετίας στα 2,2 δισ. ευρώ, έναντι του 1,2 δισ. ευρώ που εκτιμάται σήμερα.
Κάτι τέτοιο δε, υπολογίζεται ότι θα έχει και πολύπλευρα οφέλη για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, αφού προβλέπεται αφΆ ενός η «εκτίναξη» των έμμεσων εσόδων στα 15 δισ. ευρώ και αφετέρου η μείωση της ανεργίας και η αύξηση των θέσεων εργασίας, με τον κλάδο των logistics να απαρτίζεται άμεσα από 21.000 εργαζόμενους.
Η επίτευξη των παραπάνω στόχων δε, αναμένεται πως θα αυξήσει σημαντικά τη συμμετοχή του κλάδου στο εγχώριο ΑΕΠ, φθάνοντας έως και το 8%.
Το «outsourcing» και ο 3PL πάροχος
Oι υπηρεσίες εφοδιασμού σε μία επιχείρηση συχνά πραγματοποιούνται από την ίδια την εταιρεία, όμως εξίσου διαδεδομένη πρακτική αποτελεί πλέον και η ανάθεση μέρους ή και του συνόλου τους, σε εξειδικευμένες και ανεξάρτητες εταιρείες παροχής υπηρεσιών logistics. Αυτή η ανάθεση συγκεκριμένων λειτουργιών ή αναγκών μιας εταιρείας, σε μία τρίτη εξειδικευμένη επιχείρηση, έχει καθιερωθεί διεθνώς ως «outsourcing» και ειδικά την τελευταία δεκαετία έχει αρχίσει να τυχαίνει ευρείας αποδοχής και στην Ελλάδα, με τις εταιρείες να αποβλέπουν στη μείωση του κόστους και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας τους, με τη διοχέτευση των διαθέσιμων πόρων τους στο κύριο αντικείμενο της δραστηριοποίησής τους. Το γεγονός έχει οδηγήσει με τη σειρά του και στην δημιουργία πλήθος νέων εταιρειών παροχής logistics προς τρίτους, οι λεγόμενοι Third Party Logistics Providers (ή 3PL Provider), με τον ανταγωνισμό να είναι μεγάλος και στην ελληνική αγορά. Η ύφεση του κλάδου πάντως, κατά τη διάρκεια της κρίσης, έχει αναδείξει και ένα «κύμα» συγχωνεύσεων μεταξύ τους, στα πλαίσια της αντιμετώπισης του διαρκώς αυξανόμενου ανταγωνισμού.
Οι νέες τάσεις και η ανάπτυξη των «clusters»
H εξέλιξη της εφοδιαστικής αλυσίδας έχει ως αποτέλεσμα και την ανάπτυξη νέων τάσεων στον κλάδο, με τις επιμέρους υπηρεσίες να θεωρούνται πλέον μέρος ενός μεγάλου συστήματος μεταφοράς, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μία συγκεντρωτική αντιμετώπισή τους, απορρίπτοντας ουσιαστικά την παραδοσιακή εξέτασή τους ξεχωριστά για κάθε μεταφορικό μέσο.
Το τοπίο αναμένεται να αλλάξει εντελώς όμως και με βάση την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, το οποίο και εκτιμάται ότι θα περιορίσει σημαντικά την ισχύ των τμημάτων πωλήσεων και προμηθειών. Οι online παραγγελίες προϊόντων δημιουργούν σε αυτήν την περίπτωση μία πιο άμεση σχέση του προμηθευτή με τον πελάτη, γεγονός που αναδεικνύει ένα νέο πεδίο με μεγάλα περιθώρια μείωσης κόστους για της επιχειρήσεις.
Η πιο διαδεδομένη νέα τάση στο χώρο πάντως, είναι τα «clusters», τα οποία και αποτελούν ουσιαστικά ένα σύμπλεγμα εταιρειών και ιδρυμάτων που συστεγάζονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και αναπτύσσουν ένα από κοινού σύστημα συνεχούς πληροφόρησης και ανταλλαγής γνώσης που τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν συλλογικά τους παραγωγικούς κινδύνους της δραστηριοποίησής τους. Η ανάπτυξη τέτοιων δικτύων πραγματοποιείται συνήθως από επιχειρήσεις μικρού μεγέθους, αλλά και σε συνεργασία με μεγάλες εταιρίες, την κεντρική διοίκηση, φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης, ερευνητικά ιδρύματα και τοπικούς κοινωνικούς εταίρους.